Ορέστης

28 Αυγούστου και σχεδόν πανσέληνος σε μια σχεδόν άδεια Επίδαυρο. Φαίνεται πως η περίεργη θεατρική πανίδα του Αργολικού θεάτρου, το ιδιόρυθμο αυτό μείγμα αποτελούμενο από ανθρώπους του χώρου, φανατικούς θεατρόφιλους, jet setters, μοντέλα, τουρίστες, προσκόπους και εκδρομείς του Κ.ΑΠ.Η αποφάσισε πως η τουριστική - συγνώμη η θεατρική - σαιζόν ολοκληρώθηκε. Κρίμα γιατί τούτος ο Ορέστης του Κακάλα άξιζε την εκδρομή.

Ορέστης λοιπόν του Ευριπίδη. Ένα έργο που διδάχθηκε πρώτη φορά το 408 π.Χ. και ήταν το τελευταίο του μεγάλου δραματουργού στην Αθήνα. Έπειτα από αυτό έφυγε για την αυλή του βασιλιά Αρχέλαου στην Πέλλα της Μακεδονίας όπου και πέθανε μετά από δύο χρόνια. Αν και διαπραγματεύεται το ίδιο θέμα με τις Ευμενίδες του Αισχύλου δηλαδή τις άμεσες επιπτώσεις μετά τη μητροκτονία από τον Ορέστη και την Ηλέκτρα στην αυλή του Άργους, η προσέγγιση είναι τελείως διαφορετική. Ο κόσμος του Ευριπίδη είναι ένας κόσμος ρεαλιστικός, αντιηρωικός, με ανθρώπους που αγωνιούν, που έχουν ανασφάλειες και αμφιβολίες. Είναι άνθρωποι όπως κι εμείς που προσπαθούν να σωθούν. Ο Ορέστης και η Ηλέκτρα όντας αιχμάλωτοι υπερφυσικών προσταγών και οικογενειακών αμαρτημάτων, δίνουν τον υπέρ πάντων αγώνα για την επιβίωση, όπως εξάλλου κάνουμε καθημερινά όλοι μας. 

Πολλές παραστάσεις του Σίμου Κακάλα δεν έχω παρακολουθήσει. Μόνο τις δύο εκδοχές από το Λιωμένο Βούτυρο του Σάκη Σερέφα. Είχα εντυπωσιαστεί τότε από την ολότελα καινούρια για μένα προσωπική θεατρική γραφή του. Μια ματιά τόσο φρέσκια κι ανεπιτήδευτη κι ένα θέαμα με γνήσια λαικές ρίζες αλλά και με έντονη υποκείμενη ποιητικότητα. Όταν η Αντιγόνη μου είπε πως αυτή η παράσταση ενδεχομένως να έχει φέτος ενδιαφέρον στην Επίδαυρο, είπα δεν το χάνω.

Στην ορχήστρα ένας μουσταρδής βελούδινος καναπές με πίνακα του Τσαρούχη με το γνωστό ναύτη κι ένα πράσινο αμπαζούρ. Παντού γύρω στοίβες από πάνινα ομοιώματα ανθρώπινων σωμάτων.  Εγώ έκανα το ίδιο με αληθινούς ηθοποιούς σκέφτηκα αυτάρεσκα. Μια γάτα που διασχίζει το σκηνικό χώρο παίρνει το θερμό χειροκρότημα του κοινού. Από μακριά 4 μαυροντυμένα άτομα πλησιάζουν σε αργή κίνηση. Το έργο ξεκινά. 

Profiler χαράζουν γεωμετρικά σχήματα στο χώρο αφορίζοντας με καρτεσιανή ακρίβεια τη δράση. Οι ηθοποιοί καθημερινά ανθρώπινοι ξεκαθαρίζουν την κατάσταση από την αρχή: αυτή η βραδιά θα είναι λίγο διαφορετική. Ο λόγος αβίαστος, μεστός, σε κάνει να ξεχνάς την αναμέτρηση με το κλασσικό, νομίζεις πως η Ηλέκτρα, η Ελένη ή ο Ορέστης μένουν πίσω από τη διπλανή πόρτα. Δειλά δειλά εμφανίζονται και οι πρώτες μάσκες των γυναικών από το Άργος - σιγά μην έλειπαν - για να μας θυμίσουν το μυστηριακό σύνδεσμο του παρελθόντος που ξεκινά από την αρχαία τραγωδία για να καταλήξει στον Καραγκιόζη, την Commedia dell arte και βέβαια σε αυτόν τον ίδιο το Σίμο Κακάλα. Οι εκπληκτικής αισθητικής μάσκες φορούν το ρόλο πάνω στο σώμα του ηθοποιού με απόλυτη ακρίβεια αλλά και παιγνιώδη διάθεση.

Η τραγωδία αυτή του Ευριπίδη έχει αρκετά αστεία ενσταντανέ όπως η εμφάνιση του Φρύγα δούλου της Ελένης. Ένας ανεγκέφαλος μάλιστα θεατής, τότε αποφάσισε να φωνάξει "αίσχος" κάτι φυσικό αφού ο μόνος Ευριπίδης που γνωρίζει είναι ο μπακάλης του χωριού του. Ο Κακάλας προχωράει ένα βήμα παραπέρα και δημιουργεί μια παράσταση με διάχυτο χιούμορ ειρωνευόμενος τον αντρικό κόσμο της ισχύος και της μηχανορραφίας. Ο Πυλάδης με κινησιολογία μποξέρ από Χολυγουντιανή ταινία, ο Ορέστης που ανεβοκατεβαίνει στους κοθόρνους για να κάνει ηρωικές δηλώσεις ή ο Μενέλαος με τη μάσκα πονηρού πολιτικάντη είναι μόνο μερικά παραδείγματα αυτής της τόσο εύστοχης όσο και επιτυχημένης ανάγνωσης του έργου.

Όλα τέλεια λοιπόν; Όχι ακριβώς. Η εμφάνιση του ναύτη ως αναφορά στον Τσαρούχη και ο ενδιαφέρων - κατά τα άλλα - χορός του με τον Ορέστη μου φάνηκε ως απλοική απόδοση  της σεξουαλικής έντασης στη σχέση του Πυλάδη με τον Ορέστη. Πάντοτε θεωρούσα ιδιαιτέρως ενοχλητική αυτή τη μονοδιάστατη και μονοσήμαντη ερμηνεία του ναύτη στο έργο του Τσαρούχη. Επίσης η κορύφωση του φινάλε με τον "Απο μηχανής Θεό" είχε αρκετά προβλήματα. Παρά τους 56 (Ο Μίνως μέτρησε 57) φοιτητές από δραματικές σχολές που κατέκλυσαν τη σκηνή, η παρουσίαση του Θεού και η λύση του δράματος ήταν απλά διεκπεραιωτική. 

Οι ηθοποιοί κατέβαλαν μεγάλη προσπάθεια να ανταποκριθούν και στις σωματικές και στις υποκριτικές ανάγκες των πολλών ρόλων που υποδύθηκαν και τα κατάφεραν εξαιρετικά. Πρέπει να γίνει ωστόσο ιδιαίτερη μνεία στις ερμηνείες της Έλενας Μαυρίδου και του Μιχάλη Βαλάσογλου που ιδιαίτερα ως Τυνδάρεως και Μενέλαος αντίστοιχα ήταν απολαυστικοί.

Τέλος, αν και το έχουμε ήδη αναφέρει, οι μάσκες της παράστασης είναι από μόνες τους αντικείμενα μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας. Η Μάρθα Φωκά που τις κατασκεύασε έκανε απίστευτη δουλειά και κέρδισε το θαυμασμό όλων των θεατών.  

Sebastian Από Ακροποδητί

Μου πήρε κάμποσο να γράψω για το Sebastian αλλά με δυο παραστάσεις δικές μου να έχουν μεσολαβήσει (Οι Νικητές και Κομπόστα 2) πάλι καλά που πρόλαβα το Σεπτέμβρη.

Όπως μπορεί κάποιος να διαβάσει και στην ιστοσελίδα της ομάδας (http://akropoditi.gr/index.php/gr/) το Χοροθέατρο Ακροποδητί δημιουργήθηκε στη Σύρο τον Οκτώβριο του 2004 με πρωτοβουλία της χορογράφου και καλλιτεχνικής διευθύντριάς του Αγγελικής Σιγούρου. Είναι από τις  δημιουργικότερες ομάδες αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα με πολλές παρουσίες σε φεστιβάλ του εξωτερικού διατηρώντας παράλληλα ίσως το πλέον δραστήριο residency (καλλιτεχνική κατοικία για Έλληνες και ξένους) στη χώρα. 

Sebastian λοιπόν στη φάμπρικα της Μυρσίνης για δύο (όπως προέκυψαν) παραστάσεις στις 27 και 28 Ιουλίου. Είναι ένα έργο βασισμένο στο σκοτεινότερο ίσως θεατρικό του Tennessee Williams το Ξαφνικά πέρυσι το Καλοκαίρι. Η πλούσια αριστοκράτισσα Βάιολετ που πενθεί για το χαμό του μοναχογιού της Σεμπάστιαν προσπαθεί να πείσει τον ψυχίατρο Κούκροβιτς να εκτελέσει λοβοτομή στην ανηψιά της Κάθρην ώστε να σταματήσει να υποστηρίζει μια ιδιαίτερα αποτρόπαια εκδοχή για το θάνατο του. 

Η Αγγελική Σιγούρου πλάθει με ανατριχιαστική ακρίβεια έναν κόσμο σκοτεινό, δυσοίωνο, πνιγμένο στα κουρέλια. Ο αόρατος άνδρας του Williams ενσαρκώνεται στο Sebastian για να αποκαλύψει τα πάθη και το εφιαλτικό τέλος του. Ο θεατής έρχεται αντιμέτωπος με τον περίεργο κόσμο του ήρωα και του συγγραφέα (αλλά και της χορογράφου) γεμάτο από αρπακτικά πουλιά, απροστάτευτες χελώνες, σαρκοβόρα φυτά και εφιαλτικούς ζητιάνους. Το ψωμί στο κέντρο της ύπαρξης, χέρι χέρι με τη βία.  Οι φιγούρες των χορευτών σπάνια ανθρώπινες, περισσότερο ζωώδεις ή και φυτικές (βλ. φωτό) καθοδηγούνται από το ένστικτο της επιβίωσης σε έναν Δαρβινικό κόσμο που όμως έχει αποποιηθεί κάθε εξελικτική πρόοδο, ενώ οι ζητιάνοι στη συγκλονιστικότερη ίσως σκηνή του έργου, με το απλωμένο χέρι τους χτυπούν στο πάτωμα την επιτακτικότητα της ανάγκης.  

Η μουσική ή καλύτερα το ηχητικό περιβάλον συνδιαμορφώνει αυτόν τον βίαιο πρωτογονισμό. Εκκωφαντικά τύμπανα, απόκοσμοι ήχοι πουλιών, το Hunter της Bjork στοχεύουν κατευθείαν στα αρχέγονα ένστικτα του φόβου, βαθιά στον εγκέφαλό μας, στον ιππόκαμπο και στην αμυγδαλή. Κι έπειτα Matheus Passsion του Bach καθώς η πεινασμένη αγέλη κατασπαράσει το ψωμί, το αντίδωρο, που προσφέρει ο Sebastian ως άλλος Ιησούς. Βιβλικός ποιητικός ρεαλισμός αλλά και γιατί όχι μικρό σχόλιο πάνω στα πάθη του άλλου, συνονώματου με τον ήρωα μας, Αγίου και προστάτη των ομοφυλόφιλων. Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε τις σεξουαλικές προτιμήσεις του Tennesse Williams τις οποίες δεν έκρυψε ποτέ και σίγουρα έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην επιλογή αυτού του ονόματος για τον άφαντο ήρωά του.

Οι χορευτές ανταποκρίνονται πλήρως σε μια παράσταση που απαιτεί σωματικές επιδόσεις ολυμπιονίκη αλωνίζοντας τον σκηνικό χώρο για 35 λεπτά. Η εκφραστικότητα των προσώπων του Ναμπίλ ελ Μπαράζ και κυρίως της Αριάδνης Ψυχογιοπούλου είναι συγκλονιστική ενώ ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η ανδρόγυνη εμφάνιση του Φιλίππου Ευαγγέλου στην κορύφωση του φινάλε. Άφησα τελευταία την Ιωάννα Αντώναρου. Δεν σας κρύβω πως τις μέρες που ακολούθησαν την πρώτη φορά που είδα την παράσταση δε μπορούσα να πάρω τα μάτια μου από πάνω της. Προσπαθούσα να διακρίνω τι είναι αυτό που μετατρέπει μια συμπαθητική καθημερινή νεαρή κοπέλα σε αυτό το δαιμονισμένο ξωτικό, σε αυτήν την σκληρή απεικόνιση ολόκληρου του ζωικού βασιλείου, με τις απόκοσμες κραυγές και τη βακχική ενέργεια που κατέκλυζε κάθε κύτταρο των θεατών. Η σκληρή δουλειά, η εκπαίδευση και η τεχνική κατάρτιση δεν είναι από μόνα τους αρκετά για να πραγματοποιηθεί κάτι τέτοιο.

Οι θεατές έφυγαν συγκλονισμένοι. Μπορεί να μην κατάφεραν να αποκωδικοποιήσουν πλήρως τους εφιάλτες της Αγγελικής αλλά σίγουρα τους ένιωσαν. Περιμένουμε με αγωνία την επόμενη δουλειά των Ακροποδητί. Είμαστε σίγουροι πως θα έρθουν κοντά μας ξανά γρήγορα. Γιατί τους αγαπήσαμε και οι άνθρωποι επιστρέφουν σε αυτούς που τους αγαπούν.