Σε αντίθεση με την ιατρική και την πολιτική η καλλιτεχνική κριτική ωφελείται από την πάροδο του χρόνου. Ιδιαίτερα όταν πρόκειται για έναν τόσο θεατρικά διεσταλμένο χρόνο όπως αυτόν της περασμένης εβδομάδας. Μετά λοιπόν από τα βάσανα του δημοψηφίσματος και λίγο πριν την επόμενη εποποιία του πολιτικού μας προσωπικού βρήκα άνοιγμα για Romeo Castellucci.
Κυριακή 28 Ιουνίου στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών λίγο μετά την απόφαση να κλείσουν οι τράπεζες. Πρεμιέρα και όλος ο καλός - και ο κακός - κόσμος του Ελληνικού θεάτρου εκεί. Ο Λούκος στην είσοδο να υποδέχεται το λαό που συνωστίζεται δύσθυμος έχοντας εγκαταλείψει το συνήθη κοσμοπολιτισμό τέτοιων εκδηλώσεων. Περιμένοντας στην ουρά να μπω στην αίθουσα ο Θεοδωρόπουλος πίσω μου αναρωτιέται τι θα απογίνουμε. Η ατμόσφαιρα ηλεκτρισμένη αλλά όχι από καλλιτεχνική προσμονή.
Ο Romeo Castellucci (1961) είναι συνιδρυτής της Socìetas Raffaello Sanzio (1981), μαζί με την αδερφή του Claudia και την Chiara Guidi, της πιο αναγνωρισμένης Ιταλικής θεατρικής ομάδας αυτήν τη στιγμή στον κόσμο. Ο ίδιος, με καλλιτεχνική καταγωγή τις εικαστικές τέχνες και το design έχει δημιουργήσει μια θεατρική γλώσσα ιδιαίτερα περίπλοκη στην ανάλυσή της ωστόσο με παγκόσμια απήχηση αφού δε στηρίζεται καθόλου στο λόγο. Οι εξαιρετικής ομορφιάς - και ενίοτε σκληρότητας - εικόνες του και το ηχητικό περιβάλλον που δημιουργεί γι αυτές στοχεύουν κυρίως στο θυμικό και στο ένστικτο του κοινού με έναν τρόπο που ίσως μόνο η μουσική να μπορεί να επιτύχει. Όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα της Biennale της Βενετίας, του απονεμήθηκε ο Χρυσός Λέοντας για τη συνολική του προσφορά στο θέατρο και "για την ικανότητά του να δημιουργεί μια νέα θεατρική γλώσσα που αναμειγνύει το θέατρο, τη μουσική και τις εικαστικές τέχνες"(http://www.labiennale.org/en/theatre/archive/42nd-festival/castellucci.html?back=true).
Περισσότερα ωστόσο θα καταλάβουμε διαβάζοντας την αγγελία του για ηθοποιούς (http://contemporaryperformance.com/2015/02/19/opportunities-auditions-for-romeo-castelluccis-oresteia/) για την Ορέστεια (τριλογία που αποτελείται από τις τραγωδίες Αγαμέμων, Ευμενίδες και Χοηφόροι) του Αισχύλου που θα τον απασχολήσει μελλοντικά.
Ζητούνται:
Κλυταιμνύστρα: Εξαιρετικά παχιά γυναίκα ηλικίας 30-60. Θα χρειαστεί να απαγγείλλει μερικές μόνο γραμμές.
Ηλέκτρα: Κοντή. Παχιά. Ηλικία 25-35. Θα απαγγείλλει μερικές μόνο γραμμές.
Αίγισθος: Νεαρός ηθοποιός. Πολύ μυώδης και με τέλεια σωματοδομή. Θα απαγείλλει μερικές γραμμές. Ηλικία 20-35.
Ορέστης: Νεαρός ηθοποιός. Εξαιρετικά αδύνατος. Ηλικία 20-35. Χωρίς λόγια.
Πυλάδης: Πολύ ψηλός ηθοποιός. Τουλάχιστον 190 cm. Χωρίς λόγια. Ηλικία 30-40.
Οι ηθοποιοί θα πρέπει να είναι διατεθειμένοι να εμφανιστούν γυμνοί.
Η γύμνια αυτή δε θα περιέχει ερωτικά στοιχεία αλλά θα παραπέμπει στην αρχαία Ελληνική εικονογραφία.
Δε θα γίνει ιδιαίτερη προετοιμασία των ηθοποιών σε σχέση με την εκφορά του λόγου δεδομένου και του γεγονότος πως πρόκειται για ελάχιστες γραμμές. Η γλώσσα ωστόσο είναι Ιταλική.
Οι πρόβες θα ξεκινήσουν στην Τσέζενα στις 21 Ιουλίου 2015 στο Teatro Comandini και θα ολοκληρωθούν στις 2 Αυγούστου.
Οι παραστάσεις κάνουν πρεμιέρα στο Παρίσι στο Theatre Odeon στις 25 Νοέμβρη και η διεθνής περιοδία θα ξεκινήσει τον Ιανουάριο του 2016.
Από αυτά μπορεί κανείς εύκολα να βγάλει τα συμπεράσματά του αν και ο μόνος τρόπος να κατανοήσει κάποιος το τι κάνει ο Romeo Castellucci είναι να βρεθεί σε παράσταση.
Go Down Moses λοιπόν και σαφή αναφορά στο γνωστό νέγρικο θρησκευτικό τραγούδι - σύμβολο της πάλης για απελευθέρωση των έγχρωμων της Αμερικής. Προσωπικά - πρώτα βγαίνει η ψυχή και μετά το χούι - δε μπορώ να αγνοήσω και το ομότιτλο διήγημα του William Faulkner. Η ιστορία λοιπόν του μεγάλου ηγέτη και απελευθερωτή; Ή η περιπέτεια της χειραφέτησης των λαών; Αν το έκανε κάποιος άλλος το έργο μπορεί.
Στη συνέχεια θα επιχειρήσω να κάνω μια ενδελεχή ανάλυση που θα περιέχει και spoilers. Βέβαια κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά άστοχο αφού ειδικά τα έργα του Castellucci δεν αναλύονται, αλλά βιώνονται. Η θεατρομανία όμως ως blog απόλυτης αυθαιρεσίας και υποκειμενικότητας κάνει ό,τι της καπνίσει.
Κατά τη διάρκεια της τακτοποίησης μας στην πλατεία 8 άνθρωποι πηγαινοέρχονται πίσω από μια διαφανή σίτα που είναι στερεωμένη στο προσκήνιο σε όλο το μήκος και πλάτος της σκηνής. Σαν σε όνειρο - αυτή η κατάσταση δε θα αλλάξει κατά τη διάρκεια της παράστασης - παρακολουθούμε την ομάδα να περπατά, να σταματά, να παίρνει πόζες. Κάποιος κρεμάει το διάσημο πίνακα με το λαγό του Durer. Γυναίκες και άντρες εκτελούν τον αυτοσχεδιασμό της ζωής συνοδευόμενοι από τους τεχνητούς ήχους μιας δραστηριότητας γεμάτη μάταιο ζήλο και ένταση.
Μα τι να είναι ο λαγός; Έχω κολήσει στον Durer. "Ο λαγός είναι σύμβολο της γονιμότητας στη δυτική κουλτούρα" θα μου πει μέρες μετά η Πελίνα. "Γι αυτό και κρύβει τα αυγά το Πάσχα". "Κι ο Durer;" "Ε κάποιος έπρεπε να τον ζωγραφίσει" απάντησε.
Κι ύστερα σκοτάδι. Πηχτό. Αδιαπέραστο. Για να εμφανιστεί μια μηχανή. Ένας μακρύς λευκός σωλήνας παράλληλος με τη σκηνή, που κινείται όλο και πιο γρήγορα συνοδευόμενος από ηχογραφημένο οξύ θόρυβο κινητήρα. Η ανθρώπινη απουσία αναιρείται μόνο από τα πυκνά γυναικεία μαλλιά που κατεβαίνουν αργά προς τον περιστρεφόμενο κύλινδρο για να στροβιλιστούν - αφανιστούν σε ένα μηχανικό ηχητικό κρεσέντο. Σύγχρονη εκδοχή της φλεγομένης βάτου γράφουν αρκετοί σε αναλύσεις κυρίως του γερμανόφωνου τύπου. Περισσότερο μια εικόνα παραβολή της πατριαρχικής κοινωνίας θα έλεγα εγώ. Βέβαια η αλήθεια είναι πως τόσο ο Θεός όσο και ο Μωυσής αποτελούν αντίστοιχα το πνεύμα και τη σάρκα στη συλλογική συνείδηση τόσο του Εβραικού όσο και αργότερα του Χριστιανικού αλλά και του Μουσουλμανικού κόσμου.
Φεμινιστική ανάγνωση λοιπόν;
Ίσως. Η επόμενη σκηνή ενισχύει μάλιστα αυτήν την αίσθηση. Εικόνα σοκ. Γυναίκα με φοβερή κολπική αιμορραγία προσπαθεί να επιβιώσει κλειδωμένη σε μια δημόσια τουαλέτα. Βγάζει το κινητό της. Δε μπορεί να επικοινωνήσει. Το αίμα κυλάει στη λεκάνη, στα πλακάκια, στην τσάντα της. το φως εκτυφλωτικό, η υπόλοιπη σκηνή τυλιγμένη στο βαθύ σκοτάδι. Ο σκληρός ρεαλισμός της σκηνής γίνεται σχεδόν αβάσταχτος. Αναρωτιέμαι πως να νιώθουν η γυναίκα μου και η Κατερίνα. Μετά που τελείωσε το έργο δεν το σχολίασαν καν. Παράξενα όντα οι γυναίκες.
Πάλι σκοτάδι. Εμφανίζεται ένας ξέχειλος κάδος σκουπιδιών. Ακούγεται το κλάμα ενός μωρού. Ο Μωυσής που κατεβαίνει το ποτάμι; Στα σκουπίδια;
Επόμενη σκηνή στο γραφείο του ανακριτή της Ιταλικής αστυνομίας. Η γυναίκα που αιμορραγούσε τυλιγμένη σε μια κουβέρτα. Γίνεται σαφές πως λίγο πριν, είχε γεννήσει και το παιδί της αγνοείται. Αρνείται να απαντήσει στις επίμονες ερωτήσεις του ανακρίτη. Τόσο αυτός όσο και μια ψυχολόγος δείχνουν συγκατάβαση και φροντίδα, η παρουσία ωστόσο του ένστολου στο βάθος δεν αφήνει περιθώριο για παρερμηνείες. Το σύστημα των Φαραώ είναι ισχυρό και παρών. Η μητέρα λέει μόνο πριν λιποθυμίσει, πως ο γιος της είναι ο Μωυσής που θα οδηγήσει το λαό στη γη της επαγγελίας. Μόνο που λαός δεν υπάρχει ακόμη αφού "ο λαός γίνεται λαός μόνο όταν συνειδητοποιήσει τη σκλαβιά του".
Το απειλητικό στόμιο ενός μαγνητικού τομογράφου εμφανίζεται (μάρκας Siemens μάλιστα) που με μια μίξη διαπεραστικών ήχων από το μαγνήτη και του ουράνιου χορωδιακού του Scott Gibbons καταπίνει τη μοντέρνα Ιωχαβέδ. Μπαίνει πάλι στο προσκήνιο η απειλητική μηχανή του πατριαρχικού συστήματος για να καταπιεί καινούρια μαλλιά, ώσπου εντελώς αναπάντεχα αναδύεται μέσα από το σκοτάδι μια σπηλιά πρωτόγονων προγόνων μας. Η αίσθηση του ονείρου είναι ισχυρότερη από ποτέ. Για πολύ ώρα αναρωτιέσαι αν αυτό που βλέπεις είναι ζωντανό γεγονός ή κινηματογραφημένο. Είναι τόση η ποιητικότητα της εικόνας και τόσο καθοριστική η παρεμβολή της σίτας που δε μπορείς να πιστέψεις πως αυτό που βλέπεις είναι αληθινό. Κι όμως πιθηκόμορφες γυμνές φιγούρες περιφέρονται μέσα στη σπηλιά με το υπέροχο άνοιγμα στον έναστρο ουρανό, κομματιάζουν και καταναλώνουν ένα ζώο. Άραγε να είναι λαγός; Εκτός από σύμβολο γονιμότητας και προαιώνια πηγή πρωτεινών;
Μια αρχαία μητέρα σηκώνει από το έδαφος ένα παιδί. Το κεφαλάκι του πέφτει άψυχο προς τα πίσω. Σπαράζει. Το ενταφιάζει με λίγο χώμα σε μια άκρη. Η σίτα μετατρέπεται σε ένα τεράστιο τύμπανο πάνω στο οποίο χτυπάει με αργό ρυθμό την απώλεια. Οι ήχοι εκκωφαντικοί, γίνονται κύματα πάνω στη σίτα που κατακλύζουν την πλατεία. Οι στιγμές που η εικόνα συγχρονίζεται τέλεια με τον ήχο δεν περιγράφονται με λέξεις, τόσο που συγχωρούμε κάποιες στιγμές την αποτυχία. Η μαμά από το παρελθόν μας, ζωγραφίζει με χώμα στη σίτα. Στέλνει μήνυμα σ' εμάς, στα παιδιά της. Το τεράστιο SOS στο τέλος είναι μια παρότρυνση για δράση, είναι η υπενθύμιση της σκλαβιάς αλλά και το σπέρμα μιας πιθανής γης της επαγγελίας. Έπειτα ξαπλώνει ήσυχα κάτω. Ανοίγει τα πόδια της. Μπαίνει μέσα της κάποιος άνδρας. Κινείται ρυθμικά. Τελειώνει. Η ύπαρξη μας έχει εξασφαλιστεί. Έχει φροντίσει εκείνη.
Οι πρωτόγονοι αποτραβιούνται σιγά σιγά για να εμφανιστεί πάλι το φωτεινό στόμα του τομογράφου. Ξεβράζει τη σύγχρονη μητέρα. Εκείνη περπατά αργά προς τον τάφο του παιδιού, παίρνει λίγο χώμα, ξαπλώνει λίγο πιο πέρα.
Σκοτάδι.
Στην υπόκλιση, οι ηθοποιοί που έπαιζαν τους πρωτόγονους εμφανίζονται με μαύρα πανιά και τις πιθηκήσιες μάσκες τους στα χέρια. Η επαφή με το αρχέγονο διαρκής.
Go down Moses αλλά Μωυσής ούτε για δείγμα. Αντίθετα γινόμαστε μάρτυρες μιας άλλης ιστορίας. Αυτής μιας μητέρας. Αυτής κάθε μητέρας. Της μητέρας που στέλνει το σπόρο της επιβίωσης στο Νείλο, που περιέχει το μήνυμα της γης της επαγγελίας.
